Türkiye’nin kuzeydoğusunda, tarih boyunca stratejik ehemmiyetiyle öne çıkan Kars’ta, ecdadın vatanı savunmak için kullandığı tabyalar ihtişamını koruyor.
Osmanlı Devleti ve sonrasında Türkiye Cumhuriyeti’nin doğu hudutlarını koruyarak “sınır muhafızlığı” vazifesini yıllardır sürdüren tabyalar, Ruslara karşı savunma çizgisi olarak kullanıldı.
Bu tarihi yapılar, sırf askeri birer yapı değil, tıpkı vakitte bir devrin mühendislik zekasının, strateji anlayışının ve vatan savunma azminin somut örnekleri olarak ehemmiyet taşıyor.
Türkiye’nin en fazla savaş tabyasına sahip kenti Kars’ta, en bilinenleri ortasında Kanlı, Gemli, Büyük, Küçük ve Topçuoğlu Tabya üzere yapılar yer alıyor.
Her biri farklı büyüklükte ve fonksiyonda olan bu tabyalar, hem savunma hem de keşif ile müşahede maksadıyla inşa edildi. Tabyalar, yer altı geçitleri, siperleri, topçu mevzileri ve gözetleme kuleleriyle periyodun askeri mimarisini anlamak açısından büyük kıymet taşıyor.
“Erzurum, Kars ve Ardahan tabya mimarisi bakımından oldukça zengin”
Kafkas Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Kısım Lideri Doç. Dr. Muhammet Arslan, AA muhabirine, ön savunma yapıları olarak bilinen tabyaların dışarıdan gelen düşmanı kente girmeden, kaleye kavuşmadan en önde karşılayıp karşılık verebilmek gayesiyle inşa edildiğini söyledi.
Kars’ın tabya bakımından en güçlü kentlerinden biri olduğunu lisana getiren Arslan, “Anadolu’da bilhassa batıda Çanakkale ve Edirne, doğuda da Erzurum, Kars ve Ardahan’ın tabya mimarisi bakımından epey güçlü olduğunu söyleyebiliriz. Bilhassa bu coğrafyada ’93 Harbi’ olarak da bildiğimiz Osmanlı-Rus Savaşları esnasında Ruslardan gelebilecek tehlikelere karşı koyabilmek hedefiyle hatta kentin değerli noktalarını, değerli girişlerini ve boğazları denetim edebilmek maksadıyla 19. yüzyıldan sonra bunların inşa edildiğini söyleyebiliriz.” dedi.
Tarihi tabya Peynir Müzesi olarak hizmet veriyor
Kaynaklarda, Kars’ta 46 tabyanın olduğunu lakin 25’inin varlığını sürdürdüğünü lisana getiren Arslan, şöyle devam etti:
“Şu an prestijiyle 25 tabyanın katiyen varlığını biliyoruz lakin bunun yanı sıra kaynaklardan tanıdığımız, bildiğimiz lakin günümüze ulaşamayanları da dahil ettiğimizde bu sayının 46’ya çıktığını da söyleyebiliriz. Kars’taki en erken tarihli tabyanın Dere yahut Süvari Tabyası ismiyle da bilinen ve bugün Peynir Müzesi olarak hizmet veren tabyanın olduğunu söylemek gerekir. 1750’li yıllarda inşa edilen bu tabya aslında İran’dan gelebilecek taarruzlara karşı inşa edilmiş bir yapı. Son yıllarda burası interaktif bir Peynir Müzesi’ne dönüştürülerek yerli ve yabancı ziyaretçilerin hizmetine sunulmuş durumda.”
Tabyaların kıssaları ve mimarilerine ait kıymetlendirme yapan Arslan, “Erken tarihli bir öbür tabyamız ise Kanlı Tabya. Tekrar bugün, Kafkas Cephesi Harp Tarihi Müzesi olarak hizmet veren bu tabyanın da 19. yüzyıl başlarında Rus akınlarına karşı koymak emeliyle inşa edildiğini ve 1828 yılındaki, bir gece baskınında içindeki tüm askerlerin şehit olması münasebetiyle Kanlı Tabya olarak isimlendirilmekte.” tabirini kullandı.
Arslan, şunları kaydetti:
“Tabyalar ortada bir ana karargah binası ve bunun etrafındaki hendekler ve toprak tahkimattan ibaretler. Büsbütün yer altında olan, inşa edilen tahkimatlar, karargahlar ve koğuşlar da kelam konusu fakat genel olarak ortada hilal formlu, dikdörtgen planlı bir kuruluşa sahipler. Yeniden Kars’ın Ardahan çıkışı üzerinde kıymetli iki zirveyi tutan Karadağ ve Arap tabyaları kelam konusu ki bunlar da hem periyot mimarileri sebebiyle yani dönemsel mimariyi en hoş formda yansıtan eserler olarak karşımıza çıkıyor.”???????
About The Author
More Stories
Kars’ın Sarıkamış ilçesinde yangın paniği
Kars’ta Yangın: 2 Mesken ve 2 Samanlık Küle Döndü
Kars’ta Ağustos Ayı Asayiş ve Güvenlik Toplantısı Yapıldı